Bên cạnh các loại chứng khoán thông dụng mà ta thường nghe tới như cổ phiếu hay trái phiếu thì còn có một loại khác là chứng khoán phái sinh cũng được nhiều nhà đầu tư hướng tới. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về chứng khoán phái sinh và các loại của nó nhé!
1. Chứng khoán phái sinh là gì?
Là những công cụ dựa trên những loại chứng khoán cơ sở đã có thường thấy như trái phiếu hay cổ phiếu, chứng khoán phái sinh được phát hành nhằm các mục tiêu như phân tán rủi ro, bảo vệ hoặc là tạo lợi nhuận.
Chứng khoán phái sinh nhằm phân tán rủi ro, bảo vệ hoặc là tạo lợi nhuận
2. Các loại công cụ phái sinh:
2.1. Quyền lựa chọn (Option)
Quyền lựa chọn được định nghĩa là một loại chứng khoán phái sinh cho phép người nắm giữ được mua hoặc bán một khối lượng nhất định hàng hoá với một mức giá xác định trong một thời gian nhất định, cho phép nhà đầu tư thu được tỷ lệ phần trăm lợi tức trên vốn đầu tư cao nhất.
Để tạo thành một quyền lựa chọn, nhà đầu tư phải có được tên của hàng hoá cơ sở và khối lượng được mua theo quyền, quyền chọn mua hay chọn bán, thời hạn của quyền và cuối cùng là mức giá thực hiện theo quyền.
Mức giá của một quyền lựa chọn thường bị ảnh hưởng bởi giá thị trường hiện hành của loại hàng hoá cơ sở, giá hàng hoá cơ sở thực hiện theo quyền và giá quyền lựa chọn. Tùy vào loại quyền và sự so sánh giữa giá thực hiện với giá hiện hành mà người thực hiện sẽ được tiền, hòa vốn hay mất tiền.
2.2. Quyền mua trước (right)
Quyền mua trước được xem là một quyền lựa chọn mua có thời hạn rất ngắn, thậm chí là chỉ vài tuần. Khi các công ty tăng vốn bằng cách phát hành thêm các cổ phiếu thường thì quyền mua trước này sẽ được phát hành. Nó cho phép một cổ đông mua cổ phiếu mới phát hành với mức giá đã ấn định trong một khoảng thời gian xác định.
Quyền mua trước là một quyền lựa chọn mua có thời hạn rất ngắn
Loại chứng khoán phái sinh này thường được phát hành theo từng đợt, mỗi cổ phiếu đang lưu hành được kèm theo một quyền. Tùy theo quy định của từng đợt phát hành mới mà số quyền cần để mua một cổ phiếu sẽ khác nhau.
Giá của quyền mua trước được tính bằng chênh lệch giữa giá thị trường hiện hành của cổ phần đang lưu hành và giá mua cổ phần mới theo quyền, chia cho số lượng quyền cần có để mua một cổ phần mới.
Nếu không muốn thực hiện quyền thì cổ đông có thể bán quyền trên thị trường trong thời gian quyền chưa hết hạn. Tùy vào những biến động của thị trường mà giá quyền có thể lên hoặc xuống trong khoảng thời gian mua bán đó.
2.3. Chứng quyền (warrants)
Chứng quyền là loại chứng khoán phái sinh cho phép người sỡ hữu nó được mua một số cổ phần xác định của một cổ phiếu với một giá xác định trong một thời hạn nhất định. Nó được phát hành khi tiến hành tổ chức lại các công ty, hoặc khi công ty muốn khuyến khích các nhà đầu tư tiềm năng mua những trái phiếu hay cổ phiếu ưu đãi nhưng có những điều kiện kém thuận lợi. Thay vào đó, nhà đầu tư có được một quyền lựa chọn đối với sự lên giá có thể xảy ra của cổ phiếu thường.
Nhà đầu tư có được một quyền lựa chọn đối với sự lên giá có thể xảy ra
So với quyền mua trước, chứng quyền có thời hạn dài hơn – thường là từ 5 – 10 năm, nó có thể được tách rời với trái phiếu hay cổ phiếu đi kèm để thực hiện giao dịch riêng. Giá của chứng quyền thường là cao hơn giá thị trường của cổ phiếu cơ sở. nó có thể có giá cố định hoặc là giá tăng định kỳ.
2.4. Hợp đồng kỳ hạn
Loại tiếp theo của chứng khoán phái sinh là hợp dồng kỳ hạn. Nó là một thoả thuận trong đó một người mua và một người bán chấp thuận thực hiện một giao dịch hàng hoá với khối lượng xác định, tại một thời điểm xác định trong tương lai với một mức giá được ấn định vào ngày hôm nay. Nó có thể giúp hạn chế rủi ro tiềm tàng và cũng có thể khiến tiềm năng lợi nhuận bị giới hạn.
Đối với hợp đồng kỳ hạn thì hàng hóa có thể là bất kỳ thứ hàng hoá nào; từ nông sản, các đồng tiền, cho tới các chứng khoán. Theo đó, chỉ có hai bên tham gia vào việc ký kết, giá cả do hai bên tự thoả thuận với nhau, dựa theo những ước tính mang tính cá nhân nên mang tính chủ quan và có thể không chính xác. Tùy vào tình hình biến đối của giá cả trên thị trường mà trong hai bên sẽ có một bên lời và một bên lỗ.
Hợp đồng kỳ hạn giúp hạn chế rủi ro tiềm tàng
2.5. Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là một loại chứng khoán phái sinh phổ biến dùng để hạn chế những rủi ro trong kinh doanh. Nó thể khắc phục được những nhược điểm của hợp đồng kỳ hạn như giá cả được xác định một cách hợp lý, minh bạch và giảm thiểu rủi ro.
Tóm lại, đầu tư chứng khoán phái sinh có thể đem lại nhiều lợi ích, nhưng bên cạnh đó là nguy cơ rủi ro rất cao. Vì thế trước khi quyết định rót tiền, người đầu tư cần cân nhắc thật kỹ lưỡng.
Bài viết trên đã giới thiệu sơ qua về khái niệm cũng như các loại hiện có của chứng khoán phái sinh, hy vọng đã giúp ích được bạn đọc phần nào trong việc tìm hiểu về chứng khoán. Để tìm hiểu thêm về chứng khoán phái sinh cũng như các bước tham gia thị trường chứng khoán phái sinh, quý bạn đọc có thể tham khảo tại đây.